TÓM TẮT

“Giảng dạy lấy người học là trung tâm” có nghĩa là trong quá trình đào tạo, người học giữ vị trí then chốt, quyết định chất lượng đào tạo. Ngành sư phạm lịch sử đào tạo những thầy cô giáo lịch sử ở bậc phổ thông trong tương lai, ngoài việc cung cấp nội dung kiến thức, còn trang bị cho sinh viên lý luận phương pháp dạy học và chú trọng việc rèn luyện kỹ năng sư phạm cho sinh viên.
Lịch sử là một khoa học. Ngay từ thuở xa xưa, các nhà triết học cổ đại La Mã đã khẳng định: Lịch sử là “thầy giáo của cuộc sống”[4:25], là “bó đuốc soi đường đến tương lai” [5:21]. Rõ ràng lịch sử là cả một kho tàng kinh nghiệm phong phú và vô cùng quý giá cho cuộc sống loài người. Hơn nữa, Lịch sử còn góp phần quan trọng vào việc bồi dưỡng tình cảm, giáo dục tình yêu quê hương, đất nước, lòng tự hào dân tộc… cho người học.
Thế nhưng, trong tình hình thực tiễn giáo dục ở nước ta hiện nay, có vẻ như lịch sử chưa được trân trọng đúng như giá trị của nó. Nhiều người học vẫn cho rằng lịch sử là một môn học khô khan, toàn những năm tháng, sự kiện, vì thế họ cho rằng: học lịch sử không cần tư duy, sáng tạo, chỉ cần ghi nhớ được những sự kiện, năm tháng là đạt yêu cầu… Chính nhận thức sai lầm về môn học và kiểu “học vẹt” đã khiến người học quên bẵng những gì đã học ngay sau kỳ thi.
Nguyên nhân của thực trạng này liên quan đến nhiều lĩnh vực như: nội dung chương trình, giáo trình, sách giáo khoa, chất lượng dạy-học… Theo chúng tôi, nguyên nhân quan trọng nhất là nguyên nhân về chất lượng dạy-học lịch sử, mà trong đó, vai trò người giáo viên lịch sử giữ vị trí then chốt. Muốn có được những giáo viên lịch sử vững kiến thức, giỏi tay nghề thì phải chú ý đổi mới ngay từ “nguồn đào tạo”, việc cải tiến phương pháp dạy-học phải được tiến hành trước nhất ở bậc đại học - lấy sinh viên làm trung tâm.
Để thực hiện “Lấy người học làm trung tâm” trong dạy - học lịch sử ở bậc Cao Đẳng, Đại Học, cần phải đặt vấn đề “Sinh viên ngành sư phạm CẦN GÌ trong quá trình chuẩn bị hành trang để bước vào thực tế dạy - học ở trường phổ thông ?”
Nhiệm vụ của người giáo viên lịch sử là truyền đạt kiến thức lịch sử và hướng dẫn người học học tập, sao cho người học không chỉ “biết” sự kiện lịch sử (nắm được cặn kẽ, chính xác sự kiện), mà còn phải “hiểu” sự kiện và “vận dụng” được kiến thức lịch sử đã học (nghĩa là thấy được mối quan hệ giữa sự kiện và bối cảnh lịch sử, thấy được tác dụng của nó đối với xã hội… đúng như nhà nghiên cứu G.Belinxki đã nhận xét: “Chúng ta hỏi dĩ vãng, bắt nó giải thích hiện tại và dự đoán tương lai” [5:23]. Nghĩa là nghiên cứu lịch sử không chỉ để biết quá khứ, mà từ việc hiểu rõ những sự kiện trong quá khứ, người học có thể hiểu được hiện tại, hành động đúng trong hiện tại và dự đoán sự phát triển đúng đắn trong tương lai.
Để thực hiện nhiệm vụ vô cùng khó khăn ấy, người giáo viên lịch sử không thể chỉ nắm vững kiến thức cơ bản (dù đây là điều kiện tiên quyết), mà còn phải giỏi về kỹ năng sư phạm (hay thao tác sư phạm). Kỹ năng sư phạm đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc dạy học lịch sử của giáo viên trong nhà trường nhưng nhìn lại chương trình đào tạo ngành sư phạm lịch sử, việc phân bổ các đơn vị học trình cho thấy kỹ năng sư phạm lại chưa được chú trọng đúng mức.
Dạy học là “hành trình của sự sáng tạo”, dạy học là “một loại hình nghệ thuật”… Nhưng trước tiên, dạy học là một nghề nên cần chú trọng cả “lý thuyết nghề” và “kỹ năng thao tác nghề”. Vì vậy, để đào tạo sinh viên trở thành những giáo viên lịch sử “chất lượng” trong tương lai thì ngoài việc cung cấp cho các em những kiến thức cơ bản từ những môn chuyên ngành, những môn chung… theo ý kiến của chúng tôi, ở những môn sư phạm cốt lõi cần chú trọng tính thực hành, ít nhất, phải ngang bằng với tính lý thuyết của các môn học.
Tôi nhất trí với ý kiến của nhà giáo Kiều Thế Hưng (Trường ĐạI Học Sư Phạm Hà Nội) rằng:
- Một người giáo viên nếu chỉ nắm vững kiến thức lịch sử mà không giỏi về thao tác nghề - thao tác sư phạm, thì nhiều lắm chỉ có thể trở thành một nhà nghiên cứu lịch sử tài ba, chứ không thể là một giáo viên day giỏi môn lịch sử được.
- Một người giáo viên nếu chỉ giỏi về lý thuyết phương pháp mà không giỏi về thao tác nghề - thao tác sư phạm thì nhiều lắm cũng chỉ có thể trở thành nhà nghiên cứu phương pháp xuất sắc chứ không thể trở thành giáo viên dạy giỏi được. [6:11]
Thực tế của quá trình đào tạo cho thấy rằng có những sinh viên của chúng ta đã nắm vững kiến thức cơ bản, có điểm số rất cao ở hầu hết các môn học (trong đó có môn lý thuyết về phương pháp dạy – học lịch sử), nhưng lại đạt kết quả không mấy khả quan trong thực tập sư phạm ở trường phổ thông. Vì tuy vững “lý thuyết nghề” nhưng lại “thao tác nghề” không đạt.
Có những trường hợp cá biệt, nguyên nhân không đạt trong “thao tác nghề” thuộc về sinh viên (như lý do về sức khoẻ, hạn chế về khả năng thuyết trình trước đám đông… ) nhưng nhìn chung, trong đa số trường hợp không đạt, nguyên nhân chính vẫn nằm ở kết cấu chương trình đào tạo quá nặng về “lý thuyết nghề” (dù đó là hành trang quan trọng bậc nhất cho sinh viên), mà chưa dành thời gian hợp lý cho kỹ năng “thao tác nghề”.
Vì vậy, tuy đã được trang bị kỹ lưỡng hành trang “lý thuyết nghề”, nhưng khi đứng trên bục giảng thực tế, không ít sinh viên lúng túng là điều đương nhiên.Có những em mau chóng tìm cách tự điều chỉnh, có những em thích ứng với nghề chậm chạp hơn nhưng cũng vượt qua được những khó khăn ban đầu… Nhưng cũng có những trường hợp, sinh viên bị “sốc” sau những thất bại ban đầu trong “thao tác nghề” nên càng thiếu tự tin, mất bình tĩnh, chán nản, buông xuôi, không còn thiết tha với nghề nữa. Tình trạng này đáng được các chuyên gia giáo dục, các nhà sư phạm quan tâm và cùng bàn bạc, tìm cách tháo gỡ.
Trong phạm vi một bài tham luận tham gia hội nghị khoa học của quý trường, dù là giảng viên không chuyên về phương pháp, chúng tôi cũng xin mạn phép nêu lên vài đề xuất nhỏ, hy vọng góp phần cùng các chuyên gia, các nhà sư phạm và các đồng nghiệp tìm cách cải thiện tình trạng trên:

- Dạy học là một nghề, nhưng lại là một nghề đặc biệt với những yêu cầu ban đầu về giọng nói, về cách phát âm, về sự chỉn chu của phong cách… Có những sinh viên sư phạm, sau bốn năm đào tạo, dù đã được cung cấp đầy đủ kiến thức chuyên môn, nhưng khi tập giảng, nhất là khi xuống trường phổ thông thực tập sư phạm lại không thể đứng lớp vì lý do sức khoẻ (ví dụ như: bệnh bẩm sinh về tim, mạch…), hoặc giọng nói quá yếu ớt, dù rất cố gắng cũng không thể diễn thuyết trước đám đông… nên gặp rất nhiều khó khăn trong thao tác nghề. Vậy nên chăng, cùng với cuộc thi tuyển sinh đại học sư phạm, cần có cuộc kiểm tra sơ bộ về tình trạng sức khoẻ, về tác phong, giọng nói… của thí sinh, để tránh những tình trạng đáng tiếc về sau.
- “Sản phẩm đào tạo” của ngành chúng ta là những giáo viên lịch sử. Thay vì theo cách thông thường chúng ta đã và đang làm là đánh giá chất lượng sinh viên ra trường bằng một luận văn tốt nghiệp hoặc một cuộc thi tốt nghiệp nặng tính lý thuyết, nên chăng, hạn chế việc thi lý thuyết về phương pháp mà thay vào đó là việc kiểm tra kiến thức phương pháp và vận dụng kiến thức ấy vào “thao tác sư phạm” cụ thể bằng một tiết thực dạy của sinh viên theo chương trình lịch sử phổ thông trung học.
- Trong kết cấu chương trình đào tạo cần giành thời gian hợp lý cho việc thực hành kỹ năng sư phạm của sinh viên. Những môn sư phạm cốt lõi đã có những cải tiến nhất định, nhưng nên chăng, cần giảm nhẹ tính chất lý thuyết, tăng tính thực hành hơn nữa .
- Việc trang bị kỹ năng sư phạm cho sinh viên không chỉ thuộc trách nhiệm của giáo viên chuyên ngành phương pháp mà là trách nhiệm của cả tập thể giáo viên.Việc rèn luyện kỹ năng sư phạm cho sinh viên là một công việc tỉ mỉ, mất thời gian, tốn nhiều công sức… Tuy sinh viên đã nắm chắc “lý thuyết nghề” nhưng để chuyển những hiểu biết ấy sang “thao tác nghề” như thế nào thì thật không đơn giản. Vì vậy, rất cần giáo viên làm động tác “thị phạm” ban đầu hoặc trong những ví dụ khó để sinh viên cùng trao đổi và rút kinh nghiệm. Thông thường, tổ phương pháp ít người mà phải đảm trách khối lượng công việc quá lớn nên rất cần sự hỗ trợ của giáo viên các chuyên ngành khác trong việc rèn luyện kỹ năng cho sinh viên.
- Trong thời gian qua, chúng ta đã có nhiều nỗ lực trong việc đổi mới phương pháp dạy - học theo chiều hướng phát huy tính tích cực của người học và việc dạy học các chuyên ngành phương pháp và ngoài phương pháp đều đã có những chuyển biến nhất định. Không khí học tập tích cực với những buổi thảo luận, thuyết trình trên lớp… đã góp phần không nhỏ trong việc phát triển kỹ năng sư phạm cho sinh viên.
- Kỹ năng ngoại ngữ cũng cần được chú trọng, nhất là kỹ năng đọc hiểu tiếng nước ngoài nhằm phục vụ cho công tác nghiên cứu tài liệu và truy cập thông tin. Nguồn tài liệu tham khảo bằng tiếng Anh, tiếng Pháp khá phong phú nên hai ngoại ngữ này được xem trọng trong học tập, song những người giáo viên dạy sử cần phải biết Hán Nôm. Bộ môn Lịch sử, khoa Sư Phạm, trường Đại học Cần Thơ đã chú ý việc tạo điều kiện cho sinh viên Sử học Anh văn chuyên ngành lịch sử 3đvht và Hán Nôm đến 8 đvht
- Cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ thông tin (CNTT) và để hưởng ứng phong trào đổi mới phương pháp dạy học, việc sử dụng CNTT trong dạy - học lịch sử đang trở nên phổ biến vì những ưu điểm của nó (đa dạng hoá việc cung cấp kiến thức cho học sinh qua hình ảnh, phim tư liệu lịch sử…giúp giáo viên hạn chế bớt phần thuyết giảng, giành thời gian để trao đổI, thảo luận…). Trước tình hình đó, kỹ năng sư phạm cũng đứng trước những đòi hỏi cao hơn.Vì vậy, cần khuyến khích và tạo điều kiện cho sinh viên nâng cao trình độ tin học và đưa việc hướng dẫn biên soạn và sử dụng giáo án điện tử vào chương trình rèn luyện nghiệp vụ cho sinh viên.

Đổi mới phương pháp dạy - học và nâng cao chất lương dạy - học là một quá trình khó khăn, lâu dài và còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố, nhưng với việc “lấy người học làm trung tâm”, ở bậc đào tạo đại học và cao đẳng, cùng với việc trang bị kiến thức chuyên môn và phương pháp, việc chú trọng rèn luyện kỹ năng thao tác sư phạm cho sinh viên nhằm tạo ra những sản phẩm đào tạo - những giáo viên lịch sử tương lai - vững vàng cả “lý thuyết nghề” lẫn “thao tác nghề”, thực sự là một trong những đảm bảo vàng cho chất lượng dạy - học lịch sử trong nhà trường hiện nay..‰
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trần Bá Hoành (chủ biên), Các phương pháp sư phạm, Song Kha dịch, NXB Thế giới, HN, 2002.
2. Luật giáo dục, NXB CTQG, 2005.
3. Phan Ngọc Liên, Phương pháp dạy học lịch sử, NXB GD, 1999.
4. Phan Ngọc Liên (chủ biên), Đổi mới việc dạy học lịch sử lấy học sinh làm trung tâm, NXB GD, 1995.
5. Lê Văn Sáu (chủ biên), Nhập môn sử học, NXB GD, 1987.
6. Viện nghiên cứu giáo dục - Khoa Lịch Sử trường Đại Học Sư Phạm TP.HCM, Kỷ yếu hội thảo: Thực trạng - giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học môn lịch sử trong trường phổ thông theo hướng đổi mới phương pháp dạy - học, TP.HCM 11.2005.

Cảm ơn Khanh đã quan tâm đến vấn đề này. Lưu ý đây là bài viết của Cô mình chứ không phải của mình, mình đọc thấy hay quá nên post lên cho các bạn tham khảo.
Mình cũng xin được bày tỏ một vài quan điểm của mình về vấn đề mà bạn cũng như tất cả mọi người đều đang rất quan tâm là làm sao để có thể nâng cao chất lượng việc dạy và học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay.
Đúng như bạn đã nói môn sử là rất khô khan, nó không sinh động như môn Toán, môn Hóa, không thơ mộng như môn Văn... nó thiên về tính chất chính trị nhiều hơn, làm cho người dạy Sử không linh động ít chịu đầu tư, nên khiến cho các em học sinh ngày càng xa rời môn học này hơn.
Vì thế trong nhiều năm qua, các nhà giáo lão thành, lãnh đạo các trường đại học và các thầy cô giáo dạy sử cấp phổ thông đã cùng ngồi lại bàn bạc về vấn đề này trong Hội thảo "Thực trạng- giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học Lịch sử trong trường phổ thông" nhằm cứu môn Lịch sử.
Cuộc đổi mới phương pháp dạy học đang diễn ra với nhiều khó khăn và thuận lợi. Xuất phát từ thực tế của việc dạy học Lịch sử ở trường phổ thông trong mấy năm qua( thông qua lời kể của thầy cô tôi), trong bài viết này tôi muốn trao đổi với các bạn một vài khía cạnh của việc đổi mới phương pháp dạy học đối với bộ môn Lịch sử ở trường phổ thông.
Đổi mới phương pháp dạy sử trong trường phổ thông luôn được sự quan tâm, giúp đỡ của toàn Đảng, toàn dân. Cuối tháng 2/1996, nhân kỉ niệm 15 năm ngày thành lập Viện lịch sử quân sự các nhà lãnh đạo cảu Đảng ta và Nhà nước ta căn dặn “Muốn đổi mới thì phải kế thừa di sản quý báu của quá khứ, lịch sử là người thầy vĩ đại đối với mọi thế hệ trẻ, phải coi lịch sử là tài liệu giáo khoa số 1 trong nhà trường”.
Nghị quyết TW2 (Khoá VIII) đề ra nhiệm vụ: “Coi trọng hơn nữa các môn khoa học xã hội và nhân văn, nhất là tiếng Việt, lịch sử dân tộc, địa lý và văn hoá Việt Nam”.
Dưới ánh sáng của Đảng, và sự lãnh đạo của Bộ giáo dục về đổi mới phương pháp dạy học nói chung và phương pháp sử học nói riêng đang từng bước tiến hành đổi mới. Tuy nhiên cần phải hiểu rõ như thế nào được gọi là đổi mới phương pháp dạy học sử và đổi mới như thế nào?
Đã có nhiều ý kiến cho rằng đổi mới phương pháp dạy sử học là xoá bỏ hoàn toàn phương pháp cũ thay vào đó là hoàn toàn phương pháp mới, và cho rằng phương pháp dạy học lịch sử truyền thống là phương pháp lạc hậu, cần phải vứt bỏ. Đó là một suy nghĩ hoàn toàn sai lầm. Chúng ta thay đổi phương pháp dạy học sử có nghĩa là trên cơ sở phương pháp dạy cũ ta tiếp thu những cái tiến bộ, cái có ích ở phương pháp dạy học cũ ta xây dựng một phương pháp mới tiến bộ hơn, phù hợp với trình độ phát triển mới trong giáo dục. Đơn cử như phương pháp thuyết trình, phân tích và giảng giải trong sử học không thể bỏ bởi vì dạy học lịch sử mà không thuyết trình, phân tích, giảng giải minh hoạ chỉ nêu vấn đề cho học sinh tự tìm tòi giải đáp hoặc thảo luận nhóm thì làm sao dựng được hình ảnh của quá khứ một cách sống động, làm sao có thể giúp học sinh hiểu và biết được sâu sắc lịch sử. Với môn lịch sử ở bất kỳ cấp học nào, vẫn rất cần ghi nhớ, thuộc các sự kiện cơ bản. Bởi không nhớ, không thuộc sự kiện thì làm sao có thể phát triển tư duy được. Do đó, dù muốn hay không muốn giáo dục lịch sử vẫn phải dạy cho học sinh ghi nhớ và thuộc các sự kiện lịch sử (tất nhiên không phải là ghi nhớ máy móc, học thuộc lòng). Trên cơ sở đó phát triển tư duy, sự thông minh, sáng tạo của các em để hiểu sâu sắc bản chất sự kiện, tránh quan điểm, cho rằng học lịch sử không cần ghi nhớ, chỉ cần biết tư duy.
Theo Phó tiến sĩ Nguyễn Hữu Chí - viện Khoa học giáo dục (tạp chí Nghiên cứu giáo dục 3/1997 - trang 13) cho rằng: “Điều cốt lõi của phương pháp dạy học lịch sử là cần tổ chức để học sinh làm việc với sử liệu (dưới nhiều hình thức và mức độ khác nhau) một cách hứng thú, tích cực, tự lập càng cao, càng tốt. Giáo viên dạy sử không chỉ là người cung cấp thông tin, về quá khứ của xã hội loài người, mà chủ yếu là tổ chức, hướng dẫn, điều khiển, giúp đỡ học sinh tiếp nhận và xử lý các thông tin đó. Chính học sinh tự mình tạo ra cho mình những hình ảnh cụ thể về lịch sử và tự mình khám phá ra bản chất, quy luật, xu hướng vận động… của các sự kiện, hiện tượng lịch sử tự mình đánh giá chúgn chứ không phải chủ yếu là ghi nhớ những điều nói trên từ sự trình bầy của giáo viên”.
Với tất cả những điều đã trình bày ở trên em xin trình bầy những ýý kiến của em về “đổi mới phương pháp dạy học sử ở trường phổ thông” theo hướng phát huy tính tích cực, lấy hoạt động làm trung tâm:
1. Phải hướng dẫn, xác định rõ động cơ học kiến thức lịch sử cho học sinh
Bước rất quan trọng của công việc tổ chức lớp nói chùng và của công việc giảng dạy lịch sử nói riêng đó là làm thế nào để khêu gợi được hứng thú của học sinh đối với việc học tập làm rõ mục đích học tập. Hoạt động học tập dần dần phải được các em xem như là để thoả mãn nhu cầu nhận thức. Để các em có động cơ, thái độ học tập đúng đắn thì tài liệu học tập phải có nội dung khoa học súc tích, phải được định hướng rõ rệt, phải gắn với thực tiễn cuộc sống. Giáo viên phải biết gợi mở, khêu gợi nhu cầu tìm hiểu của học sinh, giải giúp các em có phương pháp học tập phù hợp để tránh bị thất bại.
2. Phải hướng dẫn các em một số phương pháp ghi nhớ sự kiện
Quá trình học tập là quá trình tích luỹ kiến thức. Ở trường phổ thông, những kiến thức cơ bản của mộg số môn học có thể được lặp đi lặp lại nhiều lần trong suốt quá trình dạy học.
a. Thứ 1: Ghi nhớ thời gian xảy ra sự kiện lịch sử. Mỗi bài, mỗi chương, mỗi khoá trình đều có những sự kiện gắn với thời gian nhất định. Cần dạy các em có khả năng ghi nhớ logic, biết tìm ra điểm tựa để nhớ, lập dàn ý , lập bảng hệ thống hoá.
b. Thứ 2: Phải hướgn dẫn các em học sinh ghi nhớ các nhân vật lịch sử. Thông thường trong giảng dạy lịch sử, mỗi sự kiện đều gắn liền với những nhân vật nhất định. Giáo viên cần nhắc trong các sự kiện đều gắn liền với những nhân vật nào. Giáo viên cần làm nổi bật những nhân vật nào, nhằm đạt yêu cầu giai đoạn nào? Để học sinh ghi nhớ các nhân vật lịch sử, thông thường có hai cách: Lấy người để nói việc hoặc lấy việc để nói người.
3. Sử dụng SGK nhằm phát triển tư duy học sinh
a. SGK để chuẩn bị bài giảng:
Trước khi soạn giáo án, cần nghiên cứu nội dung bài trong SGK xác định kiến thức cơ bản của bài, hiểu rõ nội dung tinh thần mà tácgiả mong muốn ở học sinh về từng mặt kiến thức, tư tưởng, kỹ năng. Khi đã có cái nhìn toàn cục khái quát, cần đi sâu từng mục nhằm tìm ra kiến thức cơ bản của mục đó, sự khái quát cần đi sâu từng mục nhằm tìm ra kiến thức cơ bản của mục đó, sự khái quát của kiến thức đó đối với kiến thức cơ bản của toàn bài. Mỗi bài có từ 2  3 đề mục nhỏ, có mối liên quan chặt chẽ với nhau. Song không nên dàn đều về mặt thời gian cũng như khối lượng kiến thức của từng phần mà xác định phần nào lướt qua, phần nào trọng tâm. Mỗi bài cần phải xác định rõ phần đóng góp cụ thể về mặt nội dung, tư tưởng, kỹ năng, kỹ xảo, tức là ở cuối bài giáo viên phải xác định rõ cần củng cố kiến thức gì? giáo dục tư tưởng, tình cảm gì? kĩ năng nào cần rèn luyện cho học sinh?
b. Sử dụng SGK trong quá trình dạy học trên lớp.
Bài giảng của giáo viên không nên lặp lại ngôn ngữ trong SGK mà diễn đạt lại bằng lời của mình để tránh tình trạng các em không theo dõi bài giảng của giáo viên mà ngồi chép lại SGK.
Cho ác em đọc GSK, hoặc một em đọc to cho cả lớp nghe, rồi tự các em tóm tắt kể lại những nội dung cơ bản. Đương nhiên, các em sẽ không kể lại được nguyên vẹn, đầy đủ, song cần rèn luyện cho các em từng bước thông qua đó mà ngôn ngữ sử học của các em phát triển.
c. Hướng dẫn học sinh sử dụng SGK khi học ở nhà.
Vở ghi ở trên lớp và sách giáo là phương tiện, là nguồn kiến thức chủ yếu để học sinh tự học ở nhà. Khi hướng dẫn các em học ở nhà theo GSK lịch sử, nên hướng dẫn có trọng điểm.
Khi được giao những công việc cụ thể, các em sẽ phải hoàn thành và phải học tập một cách độc lập, sáng tạo.
4. Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực cho học sinh trong dạy học lịch sử
Sử dụng câu hỏi trong dạy học nói chung và trong giờ học lịch sử nói riêng là một trong những biện pháp quan trọng, rất có ưu thế để phát triển tư duy hc. Khi đưa ra câu hỏi cho học sinh trả lời, thì cần:
Câu hỏi và bài tạp phải vừa sức, đúng với từng đối tượng. Không nên đặt câu hỏi quá khó, vượt khả năng tư duy của học sinh như: “Đánh giá, nhận xét, phân tích”… nhưng cũng không quá đơn giản như: “ai lãnh đạo? chiến thắng nào? bao gìơ?...” Cần nên tránh tình trạng giáo viên chưa giảng, chưa trình bầy sự việc, hiện tượng lịch sử mà đã đặt câu hỏi cho học sinh. Cách đặt câu hỏi như vậy trái với đặc trưng của bộ môn, buộc học sinh phải nhìn vào SGK để trả lời chứ hoàn toàn không hiểu gì về câu hỏi mà giáo viên vừa nêu ra.
- Mỗi giờ học chỉ nên sử dụng 5 - 7 câu hỏi. Sau mỗi chương cần có câu hỏi bài tạp, các câu hỏi của bài phải tạo thành một hệ thống hoàn chỉnh, có mối quan hệ chặt chẽ, lôgic, làm nổi bật chủ đề, tư tương của bài.
- Triệt để khai thác các loại câu hỏi trong SKG để lựa chọn nội dung, phương pháp thích hợp cho từng bài cụ thể. Sử dụng câu hỏi trong SGK kết hợp với câu hỏi được sáng tạo trong quá trình soạn giáo án của giáo viên. Phải đảm bảo tính khoa học, tính tư tưởng, đồng thời phát huy được tư duy, rèn luyện các kỹ năng học tập của các em.

5. Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử đẻ phát triển tư duy học sinh
Đồ dung trực quan nếu được sử dụng tốt sẽ huy động được sự tham gia của nhiều giáo viên, sẽ kết hợp chặt chẽ được hai hệ thống tín hiệu với nhau: nghe, nhìn. Tạo điều kiện cho học sinh dễ hiểu, nhớ lâu, gây được những mối liên hệ thần kinh tạm thời khá phong phú, phát triển ở học sinh năng lực chú ý, quan sát, hứng thú. Đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử có nhiều loại, mỗi loại lại có cách sử dụng riêng: sử dụng hình vẽ, tranh ảnh trong SGK, sử dụng chân dung nhân vật lịch sử trong SGK, sử dụng bản đồ trong dạy học lịch sử nhằm phát triển tư duy học sinh.
6. Tăng cường tổ chức các cuộc thảo luận dưới nhiều hình thức
Khác nhau, tạo điều kiện cho học sinh độc lập giải quyết các vấn đề học tập, được tự do trình vày ý kiến của mình đối với vấn đề đó. Từ đo học sinh lĩnh hội được nội dung mới theo tinh thân tự khám phá, tự phát hiện.
Tăng cường tổ chức các cuộc thảo luận còn tăng tinh thần đoàn kết tập thể cho các em.
7. Tổ chức các buổi học ngoại khoá
Khai thác và sử dụng tài liệu của bảo tàng, nhà truyền thống vào dạy học lịch sử dân tộc ở trường phổ thông. Nếu thực hiện tốt hoạt động này sẽ giúp học sinh khong chỉ nâng cao những hiểu biết chung về lịch sử dân tộc, truyền thống của cha ông trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước, mà còn tăng thêm lòng tự hào dân tộc, lòng yêu nước và ý thức trách nhiệm đối với tổ quốc.
Học tập lịch sử thông qua các hiện vật của nhà bảo tàng, nhà truyền thống sẽ giúp các em học sinh ghi nhớ các sự kiện lịch sử lâu hơn. Hiểu rõ được bản chất xâu xa của vấn đề.
Trên đây là một vài phương pháp “đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông”, nhằm mục đích nâng cao chất lượng dạy - học lịch sử trong trường phổ thông. Tuy nhiên việc Đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử là công việc khó khăn. Có những việc cần làm ngay nhưng nhiều việc cần có thời gian khá dài nữa mới làm được. Chúng ta trông mong vào sự điều hành của BộGD&ĐT, sự đổi mới của khoa Sử ở các trường ĐH, sự năng động của các Sở GD&ĐT và toàn thể đội ngũ GV.