Việt Nam có những phiên chợ, mỗi năm chỉ họp một lần vào dịp giáp Tết hay đúng vào ngày Tết. Xa xôi, cách trở, bận rộn mấy, người ta cũng đến mà du xuân, cầu duyên, cầu phát tài, phát lộc hay đơn giản chỉ là dịp để gặp gỡ thăm hỏi, chúc Tết lẫn nhau. Chợ một phiên dịp Tết đã vượt ra ngoài ý nghĩa kinh tế dẫu có bán mua cũng không màng đắt, rẻ để trở thành một thú vui ngày xuân, một cách giao duyên đầu năm mới.

1 Chợ Đồng

Nhà thơ Nguyễn Khuyến từng viết:

"Tháng Chạp, 24, chợ Đồng
Năm nay, chợ họp có vui không?"

Chợ Đồng thuộc làng Yên Đổ, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam quê hương nhà thơ Tam Nguyên. Nhân dân làng này muốn kỷ niệm công đức của tiền nhân đã tổ chức phiên chợ Đồng họp ngày 24 Tết trên cánh đồng khô ráo của làng.

Tờ mờ sáng ngày hôm ấy, các vị thân hào, văn sĩ, nhà buôn, trẻ con, người lớn, thanh niên, phụ nữ của làng và địa phương lân cận đến cái chợ tạm nơi cánh đồng này để mua bán và chúc mừng nhau. Đặc biệt là đến dự hội thi thơ nhân dịp Tết tại đình làng, gần chợ. Ai có bài hay, được trúng giải thì được cùng các bô lão trong làng "nếm rượu tường Đền", một thứ rượu cực ngon đã được tuyển chọn để đón xuân.

2. Chợ Cưới

Đây là chợ phiên đặc biệt của đồng bào Mông xã Tam Lộng, Bình Xuyên, Vĩnh Phúc họp vào ngày 25 tháng Chạp. Trai gái trong bản làng kéo tới đây rất đông, có cả ông bà già đi theo để chứng kiến lời giao ước tâm tình của họ. Họ có thể đã yêu nhau, hoặc đến đây mới tìm hiểu nhau. Vì thế quần áo chỉnh tề, phong cách lịch sự, mặt mũi hân hoan. Mặc cho mưa phùn gió lạnh, từng đôi, từng đôi đứng túm tụm trên nền chợ, bờ ruộng, gốc cây bày tỏ nỗi niềm từ sáng sớm đến chiều tối khi lời giao ước một cuộc hôn nhân tương lai được quyết định, họ rủ nhau vào các quán chợ ăn uống, rồi mới chia tay. Chợ Cưới, thực chất là một kiểu chợ tình ở miền núi vậy.

3. Chợ Gà (Chợ Sáu)

Chợ gà của làng Xuân ổ - tức làng Sáu, thuộc huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh mở vào đêm mồng 4 Tết. Khi trời còn nhập nhoạng tối, dân làng đã đến chợ. Tương truyền, theo quan niệm tín ngưỡng của nhân dân ngày xưa, họp tối để người trần thế và âm phủ có thể cùng đi dự chợ được. Chợ chỉ mua bán những con gà đen tuyền, vì cho rằng giống gà này có thể nhập được vào cõi âm dò xét tình hình nơi ấy về tâu bẩm với đấng Thành hoàng, để Ngài liệu bề phù hộ cho dân được nhân khang, vật thịnh. Nhà nào có gà đen đem mang bán ở chợ để hiến tế Thành hoàng sẽ được hưởng phúc lớn. Chợ Gà vừa tan thì ngay trên khu vực chợ, nhiều quán trầu của các bà cụ mọc lên để cho các "liền anh"; "liền chị" mời nhau xơi trầu và hát quan họ. Nếu quán chật chỗ thì họ lại trải thêm chiếu trên nền sân chợ, hoặc ngồi trên cánh đồng chung quanh mà hát suốt đêm.

4. Chợ Lượn

Ngoài giêng, một số chợ thuộc các tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Thái, đồng bào Tày thường tổ chức hát lượn giao duyên, nên gọi là chợ Lượn. Thanh niên nam nữ đến đây chơi chợ, mua bán là phụ mà hát lượn, một điệu hát trữ tình dân tộc là chính để bày tỏ tình ân ái với nhau. Nhiều lứa đôi đã bén duyên, nên vợ nên chồng từ cái chợ một phiên này. Họ hát say sưa, bằng cả trái tim của tuổi trẻ, nam xướng, nữ đối (hoặc ngược lại) từ sáng tới chiều, cho đến lúc tàn phiên mới chịu rời nhau.

5. Chợ Mục Đồng

Tại xã Yên Thư, huyện Vĩnh Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc có nhóm chợ dành riêng cho "mục đồng" vào ngày 28 tháng Chạp hằng năm.

Sáng ngày 28, trẻ em "mục đồng" ăn diện quần áo thật mới rủ nhau đi họp chợ. Các em trai, em gái bày hàng trên một khoảng đất trống tạo nên khung cảnh ồn ào, tấp nập như một phiên chợ thật sự. Trước mặt các em là những sản phẩm vườn nhà hoặc những thứ do bàn tay khéo léo của mẹ, của các chị làm ra như hoa giả, têm trầu cau, bánh trái, gà vịt, mũ nón...

6. Chợ Bến

Chợ Bến ở Đồng Hới (Quảng Bình), chỉ họp ba ngày đầu năm. Chợ họp không có địa điểm nhất định, dọc theo bờ sông Nhật Lệ. Trên bộ xe cộ tấp nập, dưới sông thuyền ghe chen nhau san sát.

Mấy hôm trước Tết, nhân dân địa phương dựng lều trại, mở bài chòi. Người về họp chợ mang theo các loại đặc sản ở quê hương mình như các đồ thủ công mỹ nghệ, tôm, cá, thịt heo rừng, mật ong, gà, vịt, bánh, kẹo, đồ chơi trẻ em,v.v. kẻ mua người bán dù không quen biết nhau vẫn chào hỏi, chúc tụng lẫn nhau và không cần thách thức, cò kè bớt một thêm hai như những phiên chợ thường. Đi chợ chỉ mong cầu sự may mắn, cầu phúc lộc thọ cho năm mới. Đám thanh thiếu niên thì reo hò quanh các trò vui như chọi gà, leo cột mỡ, đi cầu nối trên sông hay túm tụm quanh các điểm bài chòi.

7. Chợ Cồn - Chợ thịt heo

"Chợ thịt heo" họp tại xã Mỹ Lợi, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thừa Thiên vào các ngày 29 và 30 tháng Chạp. Chợ không họp ở chợ thường ngày mà họp trên những chòi cao mới cất ở gần khu chợ thường ngày. Chợ Tết xã Vĩnh Mỹ cũng thuộc huyện Vĩnh Lộc, họp những ngày mồng một, mồng hai Tết tại một cồn cát cách khu chợ thường ngày khoảng 1.500 m. Do địa điểm lập chợ là cồn cát nên còn gọi là chợ Cồn.

Về lý do tại sao không họp chợ Tết trên nền chợ thường ngày, các bô lão đương thời giải thích là trong những ngày Tết, "người cõi âm" cũng về họp chợ những nơi ấy nên người trần phải nhường họ mà họp chợ ở những chỗ khác.

8. Chợ Gia Lạc

Chợ nhóm mỗi năm một phiên, đông vui nhất là sáng mồng một Tết. Người đánh bài chòi ngồi ngất ngưởng trên những chiếc chòi dựng cao trên mặt cỏ. Còn các cụ gật gù nhắm rượu với nem chua An Cựu. Thanh niên nhấm nháp kẹo mè xửng, mứt gừng vừa nghe đàn sáo phụ họa theo tiếng rao bài chòi.

Chợ Gia Lạc bày bán đủ thức ăn, đồ chơi trẻ em trong ba ngày Tết. Hoa quả, các loại rượu Tết nhan nhản,v.v. Những đặc sản của các địa phương như: bún bò, bánh bèo, bánh phu thê (su sê), kẹo mứt, đặc biệt có chuối ngự Nam Giao, quýt ngọt Hương Cần, trầu cau Nam Phổ,v.v.

Chợ Tết Gia Lạc hình thành cách đây gần 2.000 năm. Người khởi xướng là Định Viễn công Nguyễn Phước Bình, hoàng tử thứ tư, con vua Gia Long. Đầu tiên, chợ họp ở phủ đệ, sau mới dời đến ngã ba đường Dương Nỗ - Ngọc Anh, cách trung tâm thành phố Huế chừng 3 km.

9. Chợ Gò Trường Úc:

Chợ họp một năm có một phiên
Người bán người mua ở khắp miền
Mồng một kêu nhau đi họp chợ
Tưng bừng khăn áo bước chân chen

Chợ Gò Trường Úc có tục nhóm phiên vào ngày mồng một Tết Nguyên đán trên một gò đất cao ở chân núi Trường Úc, cạnh thị trấn Tuy Phước, cách thành phố Quy Nhơn khoảng 8 km.

Chợ Gò Trường Úc được hình thành cách đây 200 năm. Trong thời kỳ quân Tây Sơn đóng tại đây, đã tổ chức các cuộc vui chơi giải trí và tổ chức nhóm chợ đầu năm trên Gò đất mang tên Trường úc.

Chợ Gò Trường Úc đã trở thành điểm vui xuân lý tưởng mang đậm tính chất lễ hội cổ truyền. Người đi chợ không những để đi mua sắm mà còn du Xuân hái lộc, cầu duyên nợ, cầu sự may mắn, hanh thông. Chùa Long Sơn cổ kính nằm kề bên núi Trường Úc từ lâu đã là nơi mọi người đến xin xăm cầu nhân duyên, bổng lộc nhân dịp Xuân về.