1. Xã hội Việt Nam dưới triều Nguyễn là “một xã hội đang lên cơn sốt trầm trọng”:
* Về kinh tế:
Thời Nguyễn, chế độ sở hữu ruộng đất công đã suy yếu nhiều. Nạn chấp chiếm ruộng đất của địa chủ ngày càng trầm trọng. Sách Minh Mạng chính yếu cho biết vào năm 1840 tại tỉnh Gia Định ”không có ruộng công, các nhà giàu đã bao chiếm ruộng tư đến ngàn trăm mẫu,dân nghèo không được nhờ cậy”
Nạn cường hào nhũng nhiễu đã nhiều lúc làm cho triều đình Huế lo ngại. Song vì đây là bộ phận riềng cột của chế độ, cho nên dù có biết vậy mà triều đình đành phải làm ngơ.
Vì không còn ruộng công để phong cấp cho quan lại như trước, mà lại cần nhiều tiền để chi dùng, nhà nước Nguyễn không có cách nào khác là phải vơ vét bóc lột nhân dân bằng mọi mánh khóe, thủ đoạn.
Do bị áp bức trăm đường, không chịu nổi nên nhiều nông dân đã phải bỏ làng mà đi. Có năm tại trấn Hải Dương, trong tổng số 13 huyện, dân phiêu tán mất 108 thôn xã.
Tình trạng của nông nghiệp đã như vậy, thì công thương nghiệp lại càng bi đát.
Dưới thời Nguyễn, nhà nước vẫn duy trì chế độ công tượng cũ. Việc lùng bắt các thợ giỏi đưa về kinh đô phục vụ cuộc sống cung đình khiến cho thủ công dân gian ngày thêm tàn lụi. Thêm vào đó là chính sách ngăn sông cấm chợ, tục giấu nghề và các quy định ngặt nghèo vô lý của nhà nước như cấm buôn bán đồ sắt, cấm khai thác mỏ ở một số vùng; tư nhân không được giao thương với nước ngoài... đã khiến cho các trung tâm thương mại trở nên thưa thớt, công thương nghiệp tiêu điều. Những người thợ khéo tay nhiều khi chỉ được sử dụng vào việc làm thỏa mãn tính hiếu kì của các bậc vương giả... đã khiến cho nền công nghiệp chân chính không thể ra đời.
Chính sách ”bế quan tỏa cảng” khước từ mọi quan hệ thông thương với bên ngoài đã làm cho Việt Nam bị tách biệt với các nước. Chính sách thuế ngặt nghèo lại giáng tiếp đòn nặng nề vào công thương nghiệp làm cho nó không sao phát triển được; công nghiệp cũng không có điều kiện để trở thành một ngành riêng, ngược lại, nó có xu hướng bị hòa tan vào nền kinh tế tự cung tự cấp của xã hội phong kiến lạc hậu.
* Về Chính trị xã hội
Về chính trị :
Thừa hưởng thành quả của phong kiến Tây Sơn trong sự nghiệp thống nhất đất nước về mặt lãnh thổ nhà Nguyễn đã xây dựng một bộ máy tập trung, độc đoán cao độ chưa từng có trong lịch sử nước ta. Nhà Nguyễn đã nghi kỵ tất cả những ai dính líu đến nhà Tây Sơn và đã trả thù một cách tàn khốc, kể cả những người đã nằm trong lòng đất, chính Gia Long đã tuyên bố “Trẫm vì chín đời mà trả thù”, “Trẫm không đội trời chung với nông dân”. Nhà Nguyễn đã làm tổn thương tinh thần đoàn kết thống nhất của dân tộc, làm suy yếu tiềm lực của đất nước, gây thù hằn trong nhân dân. Những chính sách nhằm duy trì sự tồn tại của nhà Nguyễn nó trở thành xiềng xích trói buộc nhân dân.
Về xã hội
Ách áp bức nặng nề cùng với những chính sách đối nội, đối ngoại thiển cận của Nhà nước phong kiến Nguyễn đã trở thành nguyên nhân của hàng loạt cuộc khởi nghĩa nông dân kéo dài suốt từ thời Gia Long đến thời Tự Đức, trong đó có những cuộc khởi nghĩa lớn kéo dài nhiều năm thu hút hàng ngàn người tham gia, khiến cho mâu thuẫn xã hội ngày càng trở nên sâu sắc.
Trong suốt 18 năm thời Gia Long (1802-1820) có 73 cuộc khởi nghĩa nông dân. Từ thời Minh Mạng trở về sau, cho đến năm 1858, các cuộc khởi nghĩa nổ ra ngày càng nhiều hơn, quy mô ngày càng lớn hơn. Năm 1821 có cuộc khởi nghĩa Phan Bá Vành ở vùng Nam Định (kéo dài tới tận năm 1827). Năm 1833 có khởi nghĩa của Lê Duy Lương ở Ninh Bình, Lê văn Khôi ở Gia Định, Nông văn Vân ở Tuyên Quang. Năm 1854 nổ ra cuộc khởi nghĩa của Cao Bá Quát ở Bắc Ninh...
Trong vòng 7 năm ở ngôi của Thiệu Trị, đã có tới 56 cuộc khởi nghĩa nông dân.
Thời Tự Đức, cao trào nông dân khởi nghiã đã làm cho nền tảng chế độ phong kiến lung lay muốn đổ. Từ năm 1848 khi Tự Đức lên ngôi đến năm 1862 là năm thực dân Pháp cuớp trắng ba tỉnh miền Đông Nam Kì đã có 40 cuộc khởi nghĩa và nếu tính đễn năm 1883, khi nhà Nguyễn ký điều ước Hác măng, thừa nhận sự chiếm đóng của Pháp trên toàn cõi Việt nam thì các cuộc khởi nghĩa chống triều đình đã lên tới con số 103.
Tóm lại: với những chính sách đàn áp nhân dân, quan lại tham nhũng, cường hào ức hiếp nhân dân, làm cho mâu thuẩn xã hội ngày càng sâu sắc. Do đó ta có thể khẳng định rằng xã hội triều nguyễn là “ một xã hội đang lên cơn sốt trầm trọng”.
2. Trách nhiệm của Vương triều Nguyễn để nước ta rơi vào tay Pháp:
Thế kỉ XVIII và XIX là thế kỉ có đầy rầy những biến động đối với thế giới và khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt nam.
Ở phương Tây, giai cấp tư sản các nước lần lượt nắm chính quyền. Công thương phát triển mạnh, khoa học kỹ thuật trong thế kỉ ánh sáng gặt hái được nhiều thành công. Vào những năm 60-70 của thê kỉ XVIII cách mạng Anh đã nổ ra. Cuộc chiến tranh giành độc lập ở Bắc Mỹ thành công đã đưa giai cấp tư sản lên địa vị thống trị Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. Hàng hoá của tư bản các nước ùn ùn được chở ra nước ngoài và cũng tới tấp chở về những vàng, bạc châu báu, hương liệu và các sản vật quý hiếm.
Khi thị trường thương mãi đã trở nên chật hẹp, các nước tư bản phương Tây bắt đầu đua nhau kéo sang phương Đông, vừa để bán sản phẩm của nền công nghiệp, vừa đầu tư vốn để kiếm lời trong các ngành kinh doanh, khai thác nguyên liệu và nguồn nhân công rẻ mạt.
Vận mạng của các dân tộc bị chủ nghĩa tư bản thực dân phương Tây đe doạ. Giữa lúc đó, trật tự phong kiến ở các nước châu Á đang lung lay trước mâu thuẫn không thể điều hoà giữa giai cấp phong kiến nắm quyền và nông dân trong nước.
Cuộc chạy đua xâm chiếm các nước phương Đông làm thuộc địa đã dần dẫn xác lập vị trí của thực dân Anh và Pháp ở vùng này.
Sau khi một số nước ở Châu Á bị thôn tính như Hà Lan chiếm Inđônêsia, Tây Ba Nha chiếm Philíppin vào nủa đầu thế kỷ XVIII. Một số nước ở Châu Á còn lại phải đặt mình vào hai con đường lựa chọn : một là tiến hành cải cách mở cửa giao lưu kinh tế để đưa đất nước hát triển đi lên, hai là giữ nguyên chính sách bảo thủ lạc hậu, bế quan tỏa cảng đối với việc giao thương về kinh tế và văn hóa.
Trong hai khuynh hướng trên chính quyền phong kiến Nguyễn chọn thương án thứ hai, điển hình các vụ quan hệ buôn bán giữa Anh, Pháp, Mỹ muốn đặt quan hệ buôn bán với ta đã bị chính quyền phong kiến từ chối và tiến hành cấm đạo ngặt nghèo
Chúng ta có thể thấy trách nhiệm của nhà Nguyễn trước vận mệnh dân tộc, cụ thể :
- Từ 1858 cho đến trước hiệp ước 1862, nói chung triều Nguyễn có chủ trương kháng chiến, nhưng đã xuất hiện tư tưởng hòa hoãn, thương lượng.
- Từ sau hiệp ước 1862, nhất là thập niên 70 của thế kỷ XIX nhà Nguyễn lấy tư tưởng chủ hòa làm quốc sách
- Hai chủ trương hòa và chiến tồn tại song song với nhau trong triều Nguyễn tuy nhiên từ 1862 trở đi thì phải chủ hòa chiếm ưu thế vượt trội và đẩy chính quyền Nguyễn trượt dài từ thất bại này đến thất bại khác và cuối cùng là để mất nước, mất quyền tự do dân tộc.
Ta có thể kết luận rằng, nhà Nguyễn không phải chỉ có chủ trương hòa mà lúc đầu vẫn giữ ý thức trong việc bảo vệ độc lập dân tộc. Nhưng do đường lối chiến lược thực hiện sai lầm, không phù hợp để cuối cùng biến nguy cơ mất nước từ chỗ không tất yếu trở thành tất yếu đó là trách nhiệm của triều đình Nguyễn.
Việc mất nước ta vào tay thực dân Pháp vào nữa sau thế kỷ XIX, một phần là do nguyên nhân khách quan, nhưng yếu tố quyết định là do nhân tố chủ quan, tức thái độ và đối sách của nhà Nguyễn trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước. sai lầm đó đã được lịch sử chứng minh. Song chúng ta không thể phủ nhận những công lao đóng góp của nhà Nguyễn trên nhiều lĩnh vực trong suốt 80 năm độc lập tự chủ dưới 4 triều vua Nguyễn.

Xin được chia sẽ ngắn gọn với bạn một vài ý như sau:
Về mặt khách quan thì ta có thể thấy Nước Pháp hơn hẳn Việt Nam về trình độ văn minh, cụ thể là hơn hẳn chúng ta về Khoa học kỹ thuật, thực lực của Pháp lúc bấy giờ rất mạnh (nền kinh tế tư bản chủ nghĩa đã xác lập hầu như trên phạm vi toàn thế giới). Nên có thể đủ sức đàn áp các cuộc đấu tranh của nhân dân ta.
Về mặt chủ quan:
+ Triều đình phong kiến Việt Nam đã bắt đầu lâm vào khủng hoảng trầm trọng cả về các lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội.
+ Triều đình nhà Nguyễn nhu nhược, yếu hèn, quan lại tham ô nhũng nhiễu dân chúng. Khư khư giữ lấy đặc quyền đặc lợi của giai cấp mình, không chịu duy tân cải cách (mặc dù đã có nhiều yêu cầu cải cách tiến bộ của Nguyễn Trường Tộ, Phan Huy Thứ...) nên không đảm đương nổi trách nhiệm lãnh đạo toàn dân đánh giặc giữ nước.
+ Nhân dân bất mãn trước thái độ nhu nhược của triều đình, thêm vào đó triều đình lại đặt ra những chính sách hà khắc, dẫn đến mâu thuẩn xã hội ngày càng sâu sắc; dân chúng không còn tin vào chính quyền trung ưong nữa. Nên triều đã không tạo ra được khối đoàn kết toàn dân, trí tuệ quần chúng không được tập hợp, tìm lực đất nước ngày càng cạn kiệt….

Xin được chia sẽ cùng bạn, chúc bạn vui, khỏe, học tập tốt.